مشخصات فنی الکتروموتور ضد انفجار EX ؛ ایمنی بی‌نقص برای محیط‌های پرخطر
در بسیاری از صنایع حساس مانند نفت، گاز، پتروشیمی، معادن و صنایع شیمیایی، استفاده از تجهیزات معمولی می‌تواند خطرآفرین باشد. در چنین محیط‌هایی، وجود گازها یا بخارات قابل اشتعال، کوچک‌ترین جرقه الکتریکی را به فاجعه‌ای تبدیل می‌کند. الکتروموتور ضد انفجار EX به‌عنوان راهکاری ایمن برای راه‌اندازی ماشین‌آلات صنعتی در چنین شرایطی طراحی شده. در این مقاله به بررسی کامل مشخصات فنی این موتورها خواهیم پرداخت.
الکتروموتور ضد انفجار EX چیست؟
الکتروموتور ضد انفجار EX یک نوع خاص از الکتروموتور است که برای استفاده در محیط‌های مستعد انفجار طراحی شده‌اند. این موتورها دارای طراحی ویژه‌ای هستند که از خروج هرگونه جرقه یا شعله داخلی به بیرون جلوگیری می‌کند و مانع از اشتعال گاز یا بخار محیطی می‌شود.
مشخصات فنی الکتروموتور ضد انفجار EX
در ادامه، مهم‌ترین ویژگی‌ها و فاکتورهای فنی این موتورها را بررسی می‌کنیم:
1. کلاس حفاظت (Protection Class)
یکی از ویژگی‌های کلیدی، درجه حفاظت یا کد IP موتور است. این کد شامل دو عدد است:
-
عدد اول: محافظت در برابر ورود اجسام جامد (مانند گردوغبار)
-
عدد دوم: محافظت در برابر ورود مایعات (مانند آب)
معمول‌ترین IP در الکتروموتور ضد انفجار EX، کد IP55 یا بالاتر است. در برخی موارد IP66 نیز استفاده می‌شود که حداکثر مقاومت را در برابر گردوغبار و پاشش آب دارد.
2. استاندارد ATEX و Zone بندی
موتورهای ضد انفجار مطابق با استاندارد ATEX اروپا یا استاندارد IECEX جهانی تولید می‌شوند. این استانداردها محیط‌های خطرناک را به دو بخش اصلی تقسیم می‌کنند:
-
Zone 1 و Zone 2 برای گازها
-
Zone 21 و Zone 22 برای گردوغبار قابل اشتعال
الکتروموتور ضد انفجار EX باید متناسب با زون محل نصب انتخاب شود تا ایمنی کامل تضمین گردد.
3. کلاس دمایی (Temperature Class)
کلاس دمایی تعیین می‌کند که حداکثر دمای سطح موتور در شرایط عملیاتی چقدر خواهد بود. این موضوع اهمیت بالایی دارد زیرا اگر دمای سطح موتور از نقطه اشتعال گاز محیط بیشتر شود، احتمال انفجار وجود دارد.
کلاس‌های رایج در الکتروموتور ضد انفجار EX:
-
T1: تا 450 درجه سانتی‌گراد
-
T4: تا 135 درجه سانتی‌گراد
-
T6: تا 85 درجه سانتی‌گراد (ایمن‌ترین کلاس)
4. کلاس حرارتی سیم‌پیچ (Insulation Class)
سیم‌پیچ‌های داخلی موتورها باید در برابر حرارت بالا مقاوم باشند. معمولاً از کلاس‌های F یا H در این موتورها استفاده می‌شود. این مشخصه تضمین می‌کند که موتور در دمای بالا آسیب نبیند و پایداری بیشتری داشته باشد.
5. ولتاژ و فرکانس
بسته به کاربرد، این موتورها در ولتاژهای مختلف تولید می‌شوند:
-
220V یا 380V در سیستم‌های سه‌فاز
-
فرکانس 50Hz یا 60Hz
الکتروموتور ضد انفجار EX باید دقیقاً مطابق با مشخصات ولتاژ و فرکانس شبکه برق محیط کار انتخاب شود تا از سوختن و اختلال عملکرد جلوگیری شود.
6. تعداد قطب و سرعت چرخش
تعداد قطب (Pole) یکی از عوامل تعیین‌کننده سرعت چرخش موتور است:
| تعداد قطب | سرعت (RPM) در 50Hz |
|---|---|
| 2 قطب | 3000 دور در دقیقه |
| 4 قطب | 1500 دور در دقیقه |
| 6 قطب | 1000 دور در دقیقه |
| 8 قطب | 750 دور در دقیقه |
انتخاب تعداد قطب در الکتروموتور ضد انفجار EX به نوع کاربرد و نیاز به گشتاور بستگی دارد.
7. نوع قاب و بدنه
جنس بدنه معمولاً از آلومینیوم فشرده یا چدن ریخته‌گری‌شده ساخته می‌شود. چدن مقاومت بیشتری دارد و در شرایط سنگین صنعتی ترجیح داده می‌شود. علاوه بر این، طراحی پره‌های خنک‌کننده نیز برای تهویه بهتر بسیار مهم است.
8. ترمز، انکودر و کوپلینگ‌ها
در بسیاری از کاربردها، افزودن تجهیزات جانبی مانند:
-
ترمز الکترومغناطیسی
-
انکودر برای کنترل سرعت
-
کوپلینگ‌های انعطاف‌پذیر
ضروری است. هنگام انتخاب الکتروموتور ضد انفجار EX، امکان نصب این تجهیزات را باید بررسی کرد.